Hayvancılıkta Dönüşüm Projeleri

 

Türkiye de hayvancılık alanında olan faaliyet gösteren vatandaşlarımızın  büyükbaş ve küçükbaş işletme sayısı 2 milyon cıvarındadır. Büyük baş işletme sayısı ise 1500 000 cıvarındadır. Bu toplam işletme sayısı bir BB hayvandan 5000 hayvan sayısı arasındaki işletmelerden oluştuğu düşünüldüğünde işletmelerin çok dağınık hayvan varlığına sahip olduğu görülecektir. Ülkemizde BB hayvancılık özellikle dağınık yerleşim yerlerindeki işletmelerden oluştuğu anlaşılmaktadır. Ülkemizdeki hayvan varliğimzin  15 milyon cıvarında olup, yaklaşık %80 i (1-10) hayvan arası hayvan varlığına sahip işletmeler olduğu bu işletmelerin sayısının yaklaşım 1000000 cıvarında olduğu görülecektir. Bu kadar işletmenin neredeyse tamamına yakınının hiçbir şekilde ruhsatlandırılmadığı ve ruhsatlandırılmaya müsait olabileceklerin sayısının %10 u geçmeyeceği görülmektedir.

Hayvancılıkta toplam hayvan varlığımıza oranla yaklaşık 1,5  milyon kayıtlı işletme sayısı çok fazla olduğu bu işletme fazlalığını değişik projelerle öncelikle bir milyona düşürülmesi gerektiğini düşünüyorum.  2023 projeksiyonunu dikkate aldığımızda BB hayvan varlığımız 20 milyon olması gerektiği  ve bunun en fazla 600 bin işletme altında faaliyet göstermesi gerektiğini planlamalıyız.

Büyükbaş hayvancılığın ülkemizdeki varlığının sıralamasını dikkate aldığımızda sırasıyla Konya,Erzurum,İzmir,Kars,Balıkesi,Dıyarbakır,Ankara,Aydın,Ağrı,Sıvas olduğu görülecektir.

Özellikle Büyükşehir illeri ve batıda bulunan şehirlerde hayvancılık işletmeleri il merkezine yakın köy ve ilçe merkezlerine yakın mahalle ve köylerde olduğu dikkate alınınca ,bu işletmelerin yerleşim yerlerine yakın olmasından dolayı faaliyetlerine devam etmekte sorunlar yaşadığı görülmektedir.

Toplam hayvan varlığımızıın çok küçük kapasiteli ahırlarda olan sayısı 6 milyonu aştığı düşünülmektedir. Bu hayvan varlığının bulunduğu 1 milyon işletme içerisindeki ortalaması 9 olup tüm hayvan varlığı içindeki ortalaması 10 BB hayvanı geçmemektedir.

 

 

 

Hayvancılıkta Dönüşüm Projelerini hayata geçirmekten başka çaresi olmayan ülkemiz hayvancılığı, bir çıkmaz noktadadır. Küçük aile işletmeleri olarak faaliyet yapan hayvancılık işletmelerimiz kimi yerlerde hobi kimi yerlerde bir evin alt katında kimi ellerde bir uğraş kimi ellerde ise bir gelenek halinde yapılmaktadır. Her işletme bir ihtiyaç ve girdi sorunu yaşadığı halde birde çevre kirliliği açısından sorun oluşturmaktadır. Ülkemiz hayvancılığını geliştirmek için bu saydığımız marjinal hayvancılık işletmelerinin gelişmesini beklemek rasyonalist düşünceye çok uzak kalmaktadır.

 İnsan bir şeyi öğrenmek için bildiği başka bir şeyden yardım alır. Bu amaçla hayvancılıkta dönüşüm projesini anlamak için ,bildiğimiz ve son zamanlarda çokça duyduğumuz Kentsel Dönüşüm Modelinden faydalanacağız. Kentsel Dönüşüm Modeli ; şehirlerde veya kent yaşamı içerisinde önceki yıllardan gelen çarpık ,sosyal donatıları olmayan ,imkan ve fırsatlara erişimleri zor,ulaşım ve diğer sıkıntılarla karşılaşılan,sağlıksız güvenli yaşam sağlamayan yapıların yıkılıp yerine yeni sosyal yaşam alanları oluşturmaktır.

Elbette ki biz Hayvancılıkta Dönüşüm Projeleri Modelimizle önceki ahır barınak ve diğer hayvancılık yapılarını yıkıp yerıne modern hayvancılık yapıların yapılmasını bir anda yapmayı öngörmüyoruz. Ama Avrupada ki  aile işletmeciliği ile ülkemizdeki hayvancılık aile işletmeleri arasında isim benzerliğinden fazla benzer olmadığı görülmektedir.  Aile işletmeciliği ,işletme sahibiy ile hayvanların bakımı beslenmesi ile uğraşan kişilerin aynı olması anlamında düşünülür ise doğrudur. Ama ülkemizde ne yapılar, nede kapasite olarak aynı noktada olmadığımız açıktır. Ülkemizde hayvancılığın yüzde 80 i aile işletmeciliği bunun yüzde 70 küçük aile işletmeciliği şeklinde yürütülmektedir. Küçük aile işletmesinin kapasitesi 1-10 hayvan aralığı olduğu ,finans ve diğer hayvancılık kabiliyetleri noktasında çok zayıf olduğunu biliyoruz.

Türkiye hızla artan nüfusuna (turizm ve diğer nedenler) ve son yıllarda artak milli gelirdeki artışın yarattığı kırmızı et ve diğer süt ürünleri gibi değerli protein kaynaklarına ulaşma kabiliyetinin artmasına karşın ,aynı hız ve kabiliyette hayvancılık üretimimiz artmamaktadır.

Tarım arazılerının çok parçalı ve küçük parsellerden oluştuğu ülkemizde ,tarım arazılerının özellikle toprak ve diğer kriter açısından değerli toprak havzalarında toplulaştırma yapıldığı ,bu şekilde yeni oluşturulan pasellerin hem daha kullanılabılır ,işlenebilir toprak arazilerine dönüştürüldüğünü biliyoruz. Hayvancılıkta Dönüşüm Modelinin temelini oluşturan projelere Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması (HİT) adını verdik.

Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması (HİT)  Projelerini üç başlık altında toplayabiliriz.

1.     Satış Modelli Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması (S-MT)

2.     Kiralama Modelli Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması (K-MT)

3.     Organize Hayvancılık Bölgeleri Modeli Toplulaştırma (OrHaB)

Türkiyede hayvancılığımızdada bu mantıkla yeni bir model geliştirmemiz gerektiği amacı ile ,Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması (HİT)  projeleri planlanmalıdır. Özellikle yerleşim yerlerine yakın ahırlarda yapılan süt ve besi işletmeleri, gelişen kent yaşamından olumsuz etkilenmekte ve yerel yönetimlerin aldığı kararlarla kapatılmayla karşi karşıya kalındığı görülmektedir. Büyük şehirlerde yaşayan insanlarımız özellikle şehır hayatından ve ekolojik yaşama olan özlemden dolayı bilinçsiz yatırımlarla çiftlikler kurarak hayvancılığa zarar vermektedirler. Burada  öncelikle 1. Model ve 2. Modeli açıklayacağız.

 Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması (HİT)   Projelerini planlama aşamasında yapılması gerekenler;

            1.Projenin uygulannacağı bölgelerin seçilmesi (ülkenin tamamı,belli bir bölgesi yada pilot iller )

            2.Seçilen bölgelerdeki hayvan sayısı ile birlikte işletme varlığını belli bir tarıhi milat kabul ederek geriye doğru en az 6 ay işletme faaliyetinde olan hayvan ve işletmeler dikkate alınacak bu tarihten sonraki işletmelerdeki hayvan hareketleri sınırlandırılacak yada projeye dahil edilmeyecektir.

           3.Bölgede proje amacında kurulmasını istediğimiz süt ve besi işletmelerinin yanında birde kombine işletme olmak üzere üç amaçlı işletmelerin kurulacağı,

           4.Besi için en az 100 baş kapasiteli ahır,süt için en az 50 baş sağmal kapasıteli ve diğer bölümleri olan ahır,kombine işletme için ise en az 70 baş kapasıteli büyükbaş ahırları planlanacaktır.

            5.Seçilen bölge yada bölgelerde var olan ahır sayılarının kapasiteleri ile birlikte varlığı kayıt altına alınacaktır.

            6.Bu ahırlardan başlanmak üzere ya kapasite artırımı yada boş olan ahırların sıfırdan projeye dahil edilmesi sağlanacak, yetmediği durumlarda  ve ihtiyaç olur ise yeni yapı yapılmasını isteyen eski yada yeni yatırımcıya izin verilmesi, yeni yapılara devlet desteği hibeden yararlanma garantisi verilmelidir.

1.ve 2.Modellerin ortak amaç ve faydaları;

a) Küçük aile işletmelerinden başlanmak üzere imkan ve kabiliyet sıkıntısı yaşayan küçük işletmeleri orta ve daha büyük işletmelere transfer yaptırarak, Hayvancılık İşletmelerinin özellikle  finans, yönetimsel ve pazarlama sıkıntılarından kaynaklanan, karlılığı olumsuz etkileyen sıkıntılarının üstesinden gelebilecek yeterliliğe kavuşmuş işletmeler oluşturarak, hem ülke hayvancılığına hem de üreticiye fayda sağlayacak sistemler oluşturmaktır.

b)Hastalıklarla mücadelede kolay baş edilebilir bir alan oluşturmaktır.

c) Devletin, kontrol ve destek modellerinin uygulanabilirliği artarak doğru politika oluşturmasına fırsat sağlayacaktır.

d) Hayvancılık üretim seviyesi ve kalitesi artacak ve üretim maliyetini düşürecektir.

            e) Bu proje ile 1. Modele (S-MT) katılan çiftçilerimizin tarımsal faaliyetlerinden elde ettikleri  tarım hammadde ürünlerinin (dane buğday ,arpa yulaf  kabayem silaj mısır gibi) projeye kattıkları hayvanlarının yıllık yiyeceği miktarın her bir ürün için % 20 fazlası   kadar işletmeye piyasa şartlarında satma garantisi vermektedir.

            f) İşletme sahibi ihtiyaç duyduğunda çiftçilerimizden öncelikle projeye katılan olanlarından hammadde ve diğer satın almaları yapacaktır.

g)  Bu model proje ile hedeflenen kitle ülkemizdeki Türkvet e kayıtlı hayvan varlığımızın küçük aile işletmesi olarak kabul ettiğimiz sayıdaki işletmelerin yerine geçecek orta ölçekli işletmelerdir.  Toplam hayvan sayımızın işletme ortalaması varlığı  8  BB hayvan iken bu projenin sonundaki hedefimiz 25 BB hayvan sayısı olacaktır. Projenin etap etap uygulamaya geçerek 5 yılda toplam hedefe ulaşılması düşünülmektedir.

h) Bu projelerin asıl ortak amacı hiç şüphesiz, hayvancılık işini profesyonel ve amacına uygun yapabilecek kişilere teslim edilmesidir. Bu amaçla hayvancılığa yatırım yapan ve kısa zamanda işi bırakmak zorunda kalan işletmeler nedeniyle milyarlarca tl nin zıyan olmasının önüne geçilmek amaçlanmıştır.

I) Türkiye nin hem hayvancılığı hem de toplam ekonomisi üzerinde  büyümeye katkı sağlayacaktır.

      

 

 

   Satış Modelli Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması (S-MT)

Bu Model proje, satış modelli olduğundan katılımcı çifçi tarafından, işletme sahibine,  satılan hayvanların bedeli, güncel fiyatlar üzerinden (fiyatların hesaplanması ve güncellenmesinde bakanlık ve diğer piyasa yapıcılarından yararlanılacak serbest fıyat modeli ile oluşturulacaktır ancak  alt ve üst fıyat ayarlaması bakanlık kontrolunde olacaktır) hesaplanarak ,katılımcıya  en geç 10 gün içerisinde  ödenecektir. Fiyatlar her bir cins ,yaş ve ağırlık gibi baremler dikkate alınarak hesaplanacaktır.

Satışı yapılan hayvanların ödemelerinin yapılması sonrasında en geç 10 iş günü içerisinde proje katılım desteği işletme sahibi tarafından katılımcılara ödenecektir. Proje katılım desteği de her hayvan yaş ve cınsıne uygun bakanlık tarafından hesaplanıp ,işletme sahibine bildirilecektir.

Bu modelde işletme kapasitesinin üstünde katılımcı çiftçiden daha fazla hayvan alımı yasaklanıp, gerek görüldüğü takdirde yeni işletmelere izin verilecektir.

Proje ile işletme açan yatırımcılar için  T.C Ziraat Bankası  iki yıl ödemesiz toplam 6 yılda faizsiz ödemeli kredi kullandıracaktır.

Projeye katılım sağlayan çiftçi katılımcıların proje planlama aşamasındaki hayvan varlığı dikkate alınacak, fazlasi projeye dahil edilmeyecektir. Katılımcıların potansiyeli planlama aşamasında oluşturulacak listede gösterilecektir. Bu tarihten sonra katılımcının işletmesine dahil edilen hayvan varlığı diğer devlet desteklemeleri dahil hiçbir desteklerden faydalandırılmayacaktır.

Proje kapsamındaki yatırımcı işletme sahibine devlet desteklemeleri kapsamında yılda bır kereye mahsus hayvan başına destek yapacaktır. İşletmenin tüm olması gereken ek yapı ve donatılarının oluşturulmasından ,alet ekipman bulundurulmasından yatırımcı sorumludur. İşletmeye kapasitesine uygun  tam zamanlı en az bir zooteknist  ve  esnek çalışma modeli ile en az bir veteriner hekim sözleşmesi yaptırılması mecburiyeti istenecektir.

Proje ile işletme kuran yatırımcı satın aldığı hayvan varlığı veya kapasitesinin tamamından fazlası hayvanları bakanlık yetkilerinin gözetiminde satar veya  el değiştirebilir. Kesim hayvanlarının kesime gönderilmesi bu hesaplamanın dışında olup kesim öncesi satışa asla izin verilmeyecektır.

Bu model kendi içerisin de üç amaçlı işletmeler oluşturacaktır. Süt ,besi ve kombine işletmelerin kurulması sağlanacaktır. Bu işletmelerin sayısı kapasıtesi ve bölgeleri bakanlık tarafından tespit edilecektir.

Projede işletme açan yatırımcı Amaç doğrultusuna uygun Hayvancılık İşletme Sertifikasına sahip olması için açılacak kurslarla kavuşturulmalıdır. Bunun için geçiş süresi verilebilir. Bu proje ile açılması düşünülen işletmeler                         Süt(S-MT), Besi(S-MT), Kombine(S-MT) şeklinde kayıt numarası ile  bakanlık veri ağına kayıt yaptırılmalıdır.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kiralama Modelli Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması (K-MT)

Bu model projede hedef kitle 1-10 arası hayvan sayısına sahip işletmelerin yanında, hayvancılığa özenen ve çiftlik hayatını arayan şehir merkezinde ikamet eden ailelerden bilinçsiz ve sonuçta zarar ederek hem kendine hem ülkeye zarar veren yatırımcıları hedef kitle olarak kabul etmektedir. Bu amaçla yatırım yapılabilir işletme durumuna geçen bu modelle, hayvancılıkta hem karlılık hem yatırım çeken hem de ülke hayvancılığına olumlu katkı yapacak sistemi kurmak hedeflenmektedir. Hayvancılıkta Dönüşüm Modellerinin içerisinde (S-MT) projesine katılmaktan imtina eden veya isteksiz olan çiftçilerimizi, bir şekilde yine sistemin içinde tutarak hayvancılıktan uzaklaşmadıkları hıssını uyandırmaktadır.

Bu proje ile Kiralama Modelli Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması         (K-MT) sisteminde İşletme sahibi kapasiteleri belli olan Süt(K-MT), Besi(K-MT), Kombine(K-MT) işletmeler için hedef kitlelerden havanları belli bir tip sözleşme ile kiralayarak,yine sözleşmede detay maddelerle açıklanan hükümler,sorumluluklar çerçevesinde kira ödemesi yaparak hayvancılık faaliyeti sürdürecektir. Bu şekilde işletme sahibi hem yatırım için canlı materyal hayvana harcayacağı finansman kaynağına kavuşmuş olacak hem de diğer giderler için kaynak yaratmış olacaktır.

 

Bu model hem  hedef kitle hayvanlarının hemde  ilk defa  hayvancılık yapmak isteyen yatırımcılar adına kiralama metoduyla hayvan geliri elde edeceklerdir. Detayları  ayrı ayrı tip sözleşme ile yazılacak olan süt, besi ve kombine işletmeler kira sözleşmesi olacaktır. Bu sözleşme ile kiraya veren katılımcı satma ve diğer nedenlerle kesime gönderilecek damızlık değerli hayvanı için bilgilendirme yapılarak işletme sahibi tarafından kullanım hakları korunacaktır. Hayvanların  değeri,oluşturulacak olan fiyat listesi dikkate alınacak şekilde değerlendirilecektir.

 Bu projede  Süt (K-MT)  modelinde alınacak katılımcılardan alınacak hayvanlar belli teknik ve sağlık şartlarını taşıyan cins ve özellikleri belirlenmiş gebe düve yada en fazla bir doğum yapmış ineklerden oluşacaktır.   Bu tip projede Süt (K-MT)  asıl hedef süt sığırcılığını geliştirip ülke damızlık hayvan ihtiyacını karşılayacak kaliteli işletmeler oluşturmaktır. Bu işletmelerde yılsonu kıra bedeli doğan yavru bedelinın %75 i kadar olacaktır. Örnek ; bir adet gebe düve holstein sığırın fiyatı ortalama 12000 tl olduğu dikkate alınınca bunun doğan yavrusunun değeri ortalama 4000 tl olduğu bununda %75 inin değeri 3000 tl olduğu görülecektir. Bu şekilde 12000 tl lik bir paranın yıllık getirisi 3000 tl olduğu bunun yıllık oranı % 25 olacağı görülecektir. Tüm riskleri yatırımcı üzerinde bıraktığımız bu sistem de tüm destekler ve ürün satiş gelirleri yatırımcıya ait olacaktır. Bu işletmelerde katılımcı hayvanlarını görme günü altında 15 günde bir hayvan görme ve sütünü alma günü verilerek katılımcıların hayvancılık meraki ve özlemi giderilerek kendi hayvanından alınacak sütten parasız beş kg alma hakkı verilecektir. Katılımcı dönem sonunda hayvanını alıp çıkmak ister ise yine yıl sonu güncellemeleri yapılmış fiyat listesi üzerinden kendisine 10 iş günü içerisinde ödeme yapılacaktır. Bu modelde katılımcıya devlet katkısı adı altında bir destek ödemesi düşünülmemektedir. Katılımcı olan ve kendi işletmesinde hayvan besleyen hayvanları için devlet desteği almaya devam ettiği, süt(k-MT) modelinden çıktığında desteği de kesilecektir.

Besi (K-MT) modelli projede de sözleşme de belirtilen tüm detaylar istikametinde besiye alınacak hayvanın cinsi yaşı ve ağırlığı gibi kriterler özelinde değerler gösterilerek tablo halinde açıklanacak kıra bedelini tek seferlik alacak şekilde planlanacaktir. Bu modelde dönem sonunda ana paranın işletmeye kaldığı sözleşmelerde kıra yenilemesi devam edecektir.

Besi (K-MT)) model hem süt işletmesi hemde besiciliği aynı işletmede yapma imkanı tanıyan sistem olduğundan süt ve besi hayvan kıralama sözleşmesi ayrı ayrı düzenlenecektir.

Örnek; 250 kg canlı ağırlığındaki besiye alınacak kombine veya etçil ırk dananın satın alınarak, bu hayvanın değeri kadar paranın işletmeye verilmesi ile işletmede bulunan yada işletme sahibi tarafından satın alınacak aynı vasıflardaki besi hayvan için işletme ile yatırımcı kişi arasında Besi (K-MT)   veya  Kombine (K-MT) tip sözleşmesi yapılacaktır.  Bu vasıflardakı besi danasının alınması günümüz şartlarında piyasadan  ülke içinden ve yurt dışından olmak üzere ikişekildedir. Ülke içinden alınacak hayvanın değeri 6000 tl dir. Yurt dişindan ithalatı yapılan besilik hayvanın değeri ise 4500 tl cıvarındadır.Bu canlı ağırlığındaki hayvanın beslenme ekonomik süreci 180 gün olduğu bu süreç (6 ay) sonunda işletmeci tarafından yatırımcıya ödenecek paranın hesaplanması şu şekildedir.

Besi süresinin yarısı işletme ve yem maliyetine gider, 180 -90 gün= 90 gün kalır. 90 günün yarısı işletme sahibine yarısı katılımcıya kalacak verim hesabı ise 90 gün * günlük canlı ağırlık artışı =    90*1,2=108     

108 kg canlı ağırlık artışının yarısı olan 54 kg canlı ağırlık yatırımcın olacaktır. Hayvanın cinsi ve yaşıda dikkate alınarak eldeedilen karkas verim randimanı  54*0,56= 30 kg cıvarındadır.  Katılımcının süreç sonunda alacağı para besi süreci   sonundaki  karkas kesim fıyatının değeri ile çarpılması sonucunda elde edilir. 30*25=750 tl dir ayrıca ana para ödemesi yapılacaktır.

Bu amaçla yatırım yapan yatırımcı hem helal hemde paranın faiz maliyetinden nerde ise iki kat fazla para kazanacaktır. Aynı zamanda işletme sahibine maddi kaynak yaratarak , işletme sahibini bankacılık sisteminden yüksek faizlerle borçlanmasının önüne geçilecektir. Paraya olan talebin düşmesi ile faizlerin düşmesine de neden olacaktır.

Organize Hayvancılık Bölgeleri Modeli Toplulaştırma (OrHaB)

Bu modelde; hayvancılık işletmelerinin, belli bir altyapısı yapılmış merkezlerde toplanması şeklinde olup, bu model hem maliyeti büyük,    planlaması ve yapılması için devlet politikalarının uygulanmasında karar aşamasının, Gıda Tarım Ve Hayvancılık Bakanlığından başka diğer bakanlıkları ve Bakanlar Kurulunu kapsayan bir eşgüdüm ile yapılaması zorunluluğu nedeniyle ilk etapta düşündüğümüz projeler arasında almadık. Burada yapılacak tum yatırımların Kamu eliyle yapılıp hayvancılık işletmelerinin bu bölgeye toplanması sağlanmalıdır. İşletmelerin yapı ihtiyaçları kıralama metoduyla hayvancılık yatırımcısına teslim edilerek Organize Hayvancılık Bölgesinin(OrHaB) yönetimi marifetiyle Bölge yönetilecektir.

 

 

 

                                                                                                        Kerim METE

                                                                                                  Kocaeli İl Müd.Yrd.

                                                                                              Zir.Müh. (Zooteknist)

 

 

 Hayvancılıkta Dönüşüm Projeleri

 

Türkiye de hayvancılık alanında olan faaliyet gösteren vatandaşlarımızın  büyükbaş ve küçükbaş işletme sayısı 2 milyon cıvarındadır. Büyük baş işletme sayısı ise 1500 000 cıvarındadır. Bu toplam işletme sayısı bir BB hayvandan 5000 hayvan sayısı arasındaki işletmelerden oluştuğu düşünüldüğünde işletmelerin çok dağınık hayvan varlığına sahip olduğu görülecektir. Ülkemizde BB hayvancılık özellikle dağınık yerleşim yerlerindeki işletmelerden oluştuğu anlaşılmaktadır. Ülkemizdeki hayvan varliğimzin  15 milyon cıvarında olup, yaklaşık %80 i (1-10) hayvan arası hayvan varlığına sahip işletmeler olduğu bu işletmelerin sayısının yaklaşım 1000000 cıvarında olduğu görülecektir. Bu kadar işletmenin neredeyse tamamına yakınının hiçbir şekilde ruhsatlandırılmadığı ve ruhsatlandırılmaya müsait olabileceklerin sayısının %10 u geçmeyeceği görülmektedir.

Hayvancılıkta toplam hayvan varlığımıza oranla yaklaşık 1,5  milyon kayıtlı işletme sayısı çok fazla olduğu bu işletme fazlalığını değişik projelerle öncelikle bir milyona düşürülmesi gerektiğini düşünüyorum.  2023 projeksiyonunu dikkate aldığımızda BB hayvan varlığımız 20 milyon olması gerektiği  ve bunun en fazla 600 bin işletme altında faaliyet göstermesi gerektiğini planlamalıyız.

Büyükbaş hayvancılığın ülkemizdeki varlığının sıralamasını dikkate aldığımızda sırasıyla Konya,Erzurum,İzmir,Kars,Balıkesi,Dıyarbakır,Ankara,Aydın,Ağrı,Sıvas olduğu görülecektir.

Özellikle Büyükşehir illeri ve batıda bulunan şehirlerde hayvancılık işletmeleri il merkezine yakın köy ve ilçe merkezlerine yakın mahalle ve köylerde olduğu dikkate alınınca ,bu işletmelerin yerleşim yerlerine yakın olmasından dolayı faaliyetlerine devam etmekte sorunlar yaşadığı görülmektedir.

Toplam hayvan varlığımızıın çok küçük kapasiteli ahırlarda olan sayısı 6 milyonu aştığı düşünülmektedir. Bu hayvan varlığının bulunduğu 1 milyon işletme içerisindeki ortalaması 9 olup tüm hayvan varlığı içindeki ortalaması 10 BB hayvanı geçmemektedir.

 

 

 

Hayvancılıkta Dönüşüm Projelerini hayata geçirmekten başka çaresi olmayan ülkemiz hayvancılığı, bir çıkmaz noktadadır. Küçük aile işletmeleri olarak faaliyet yapan hayvancılık işletmelerimiz kimi yerlerde hobi kimi yerlerde bir evin alt katında kimi ellerde bir uğraş kimi ellerde ise bir gelenek halinde yapılmaktadır. Her işletme bir ihtiyaç ve girdi sorunu yaşadığı halde birde çevre kirliliği açısından sorun oluşturmaktadır. Ülkemiz hayvancılığını geliştirmek için bu saydığımız marjinal hayvancılık işletmelerinin gelişmesini beklemek rasyonalist düşünceye çok uzak kalmaktadır.

 İnsan bir şeyi öğrenmek için bildiği başka bir şeyden yardım alır. Bu amaçla hayvancılıkta dönüşüm projesini anlamak için ,bildiğimiz ve son zamanlarda çokça duyduğumuz Kentsel Dönüşüm Modelinden faydalanacağız. Kentsel Dönüşüm Modeli ; şehirlerde veya kent yaşamı içerisinde önceki yıllardan gelen çarpık ,sosyal donatıları olmayan ,imkan ve fırsatlara erişimleri zor,ulaşım ve diğer sıkıntılarla karşılaşılan,sağlıksız güvenli yaşam sağlamayan yapıların yıkılıp yerine yeni sosyal yaşam alanları oluşturmaktır.

Elbette ki biz Hayvancılıkta Dönüşüm Projeleri Modelimizle önceki ahır barınak ve diğer hayvancılık yapılarını yıkıp yerıne modern hayvancılık yapıların yapılmasını bir anda yapmayı öngörmüyoruz. Ama Avrupada ki  aile işletmeciliği ile ülkemizdeki hayvancılık aile işletmeleri arasında isim benzerliğinden fazla benzer olmadığı görülmektedir.  Aile işletmeciliği ,işletme sahibiy ile hayvanların bakımı beslenmesi ile uğraşan kişilerin aynı olması anlamında düşünülür ise doğrudur. Ama ülkemizde ne yapılar, nede kapasite olarak aynı noktada olmadığımız açıktır. Ülkemizde hayvancılığın yüzde 80 i aile işletmeciliği bunun yüzde 70 küçük aile işletmeciliği şeklinde yürütülmektedir. Küçük aile işletmesinin kapasitesi 1-10 hayvan aralığı olduğu ,finans ve diğer hayvancılık kabiliyetleri noktasında çok zayıf olduğunu biliyoruz.

Türkiye hızla artan nüfusuna (turizm ve diğer nedenler) ve son yıllarda artak milli gelirdeki artışın yarattığı kırmızı et ve diğer süt ürünleri gibi değerli protein kaynaklarına ulaşma kabiliyetinin artmasına karşın ,aynı hız ve kabiliyette hayvancılık üretimimiz artmamaktadır.

Tarım arazılerının çok parçalı ve küçük parsellerden oluştuğu ülkemizde ,tarım arazılerının özellikle toprak ve diğer kriter açısından değerli toprak havzalarında toplulaştırma yapıldığı ,bu şekilde yeni oluşturulan pasellerin hem daha kullanılabılır ,işlenebilir toprak arazilerine dönüştürüldüğünü biliyoruz. Hayvancılıkta Dönüşüm Modelinin temelini oluşturan projelere Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması (HİT) adını verdik.

Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması (HİT)  Projelerini üç başlık altında toplayabiliriz.

1.     Satış Modelli Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması (S-MT)

2.     Kiralama Modelli Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması (K-MT)

3.     Organize Hayvancılık Bölgeleri Modeli Toplulaştırma (OrHaB)

Türkiyede hayvancılığımızdada bu mantıkla yeni bir model geliştirmemiz gerektiği amacı ile ,Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması (HİT)  projeleri planlanmalıdır. Özellikle yerleşim yerlerine yakın ahırlarda yapılan süt ve besi işletmeleri, gelişen kent yaşamından olumsuz etkilenmekte ve yerel yönetimlerin aldığı kararlarla kapatılmayla karşi karşıya kalındığı görülmektedir. Büyük şehirlerde yaşayan insanlarımız özellikle şehır hayatından ve ekolojik yaşama olan özlemden dolayı bilinçsiz yatırımlarla çiftlikler kurarak hayvancılığa zarar vermektedirler. Burada  öncelikle 1. Model ve 2. Modeli açıklayacağız.

 Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması (HİT)   Projelerini planlama aşamasında yapılması gerekenler;

            1.Projenin uygulannacağı bölgelerin seçilmesi (ülkenin tamamı,belli bir bölgesi yada pilot iller )

            2.Seçilen bölgelerdeki hayvan sayısı ile birlikte işletme varlığını belli bir tarıhi milat kabul ederek geriye doğru en az 6 ay işletme faaliyetinde olan hayvan ve işletmeler dikkate alınacak bu tarihten sonraki işletmelerdeki hayvan hareketleri sınırlandırılacak yada projeye dahil edilmeyecektir.

           3.Bölgede proje amacında kurulmasını istediğimiz süt ve besi işletmelerinin yanında birde kombine işletme olmak üzere üç amaçlı işletmelerin kurulacağı,

           4.Besi için en az 100 baş kapasiteli ahır,süt için en az 50 baş sağmal kapasıteli ve diğer bölümleri olan ahır,kombine işletme için ise en az 70 baş kapasıteli büyükbaş ahırları planlanacaktır.

            5.Seçilen bölge yada bölgelerde var olan ahır sayılarının kapasiteleri ile birlikte varlığı kayıt altına alınacaktır.

            6.Bu ahırlardan başlanmak üzere ya kapasite artırımı yada boş olan ahırların sıfırdan projeye dahil edilmesi sağlanacak, yetmediği durumlarda  ve ihtiyaç olur ise yeni yapı yapılmasını isteyen eski yada yeni yatırımcıya izin verilmesi, yeni yapılara devlet desteği hibeden yararlanma garantisi verilmelidir.

1.ve 2.Modellerin ortak amaç ve faydaları;

a) Küçük aile işletmelerinden başlanmak üzere imkan ve kabiliyet sıkıntısı yaşayan küçük işletmeleri orta ve daha büyük işletmelere transfer yaptırarak, Hayvancılık İşletmelerinin özellikle  finans, yönetimsel ve pazarlama sıkıntılarından kaynaklanan, karlılığı olumsuz etkileyen sıkıntılarının üstesinden gelebilecek yeterliliğe kavuşmuş işletmeler oluşturarak, hem ülke hayvancılığına hem de üreticiye fayda sağlayacak sistemler oluşturmaktır.

b)Hastalıklarla mücadelede kolay baş edilebilir bir alan oluşturmaktır.

c) Devletin, kontrol ve destek modellerinin uygulanabilirliği artarak doğru politika oluşturmasına fırsat sağlayacaktır.

d) Hayvancılık üretim seviyesi ve kalitesi artacak ve üretim maliyetini düşürecektir.

            e) Bu proje ile 1. Modele (S-MT) katılan çiftçilerimizin tarımsal faaliyetlerinden elde ettikleri  tarım hammadde ürünlerinin (dane buğday ,arpa yulaf  kabayem silaj mısır gibi) projeye kattıkları hayvanlarının yıllık yiyeceği miktarın her bir ürün için % 20 fazlası   kadar işletmeye piyasa şartlarında satma garantisi vermektedir.

            f) İşletme sahibi ihtiyaç duyduğunda çiftçilerimizden öncelikle projeye katılan olanlarından hammadde ve diğer satın almaları yapacaktır.

g)  Bu model proje ile hedeflenen kitle ülkemizdeki Türkvet e kayıtlı hayvan varlığımızın küçük aile işletmesi olarak kabul ettiğimiz sayıdaki işletmelerin yerine geçecek orta ölçekli işletmelerdir.  Toplam hayvan sayımızın işletme ortalaması varlığı  8  BB hayvan iken bu projenin sonundaki hedefimiz 25 BB hayvan sayısı olacaktır. Projenin etap etap uygulamaya geçerek 5 yılda toplam hedefe ulaşılması düşünülmektedir.

h) Bu projelerin asıl ortak amacı hiç şüphesiz, hayvancılık işini profesyonel ve amacına uygun yapabilecek kişilere teslim edilmesidir. Bu amaçla hayvancılığa yatırım yapan ve kısa zamanda işi bırakmak zorunda kalan işletmeler nedeniyle milyarlarca tl nin zıyan olmasının önüne geçilmek amaçlanmıştır.

I) Türkiye nin hem hayvancılığı hem de toplam ekonomisi üzerinde  büyümeye katkı sağlayacaktır.

      

 

 

   Satış Modelli Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması (S-MT)

Bu Model proje, satış modelli olduğundan katılımcı çifçi tarafından, işletme sahibine,  satılan hayvanların bedeli, güncel fiyatlar üzerinden (fiyatların hesaplanması ve güncellenmesinde bakanlık ve diğer piyasa yapıcılarından yararlanılacak serbest fıyat modeli ile oluşturulacaktır ancak  alt ve üst fıyat ayarlaması bakanlık kontrolunde olacaktır) hesaplanarak ,katılımcıya  en geç 10 gün içerisinde  ödenecektir. Fiyatlar her bir cins ,yaş ve ağırlık gibi baremler dikkate alınarak hesaplanacaktır.

Satışı yapılan hayvanların ödemelerinin yapılması sonrasında en geç 10 iş günü içerisinde proje katılım desteği işletme sahibi tarafından katılımcılara ödenecektir. Proje katılım desteği de her hayvan yaş ve cınsıne uygun bakanlık tarafından hesaplanıp ,işletme sahibine bildirilecektir.

Bu modelde işletme kapasitesinin üstünde katılımcı çiftçiden daha fazla hayvan alımı yasaklanıp, gerek görüldüğü takdirde yeni işletmelere izin verilecektir.

Proje ile işletme açan yatırımcılar için  T.C Ziraat Bankası  iki yıl ödemesiz toplam 6 yılda faizsiz ödemeli kredi kullandıracaktır.

Projeye katılım sağlayan çiftçi katılımcıların proje planlama aşamasındaki hayvan varlığı dikkate alınacak, fazlasi projeye dahil edilmeyecektir. Katılımcıların potansiyeli planlama aşamasında oluşturulacak listede gösterilecektir. Bu tarihten sonra katılımcının işletmesine dahil edilen hayvan varlığı diğer devlet desteklemeleri dahil hiçbir desteklerden faydalandırılmayacaktır.

Proje kapsamındaki yatırımcı işletme sahibine devlet desteklemeleri kapsamında yılda bır kereye mahsus hayvan başına destek yapacaktır. İşletmenin tüm olması gereken ek yapı ve donatılarının oluşturulmasından ,alet ekipman bulundurulmasından yatırımcı sorumludur. İşletmeye kapasitesine uygun  tam zamanlı en az bir zooteknist  ve  esnek çalışma modeli ile en az bir veteriner hekim sözleşmesi yaptırılması mecburiyeti istenecektir.

Proje ile işletme kuran yatırımcı satın aldığı hayvan varlığı veya kapasitesinin tamamından fazlası hayvanları bakanlık yetkilerinin gözetiminde satar veya  el değiştirebilir. Kesim hayvanlarının kesime gönderilmesi bu hesaplamanın dışında olup kesim öncesi satışa asla izin verilmeyecektır.

Bu model kendi içerisin de üç amaçlı işletmeler oluşturacaktır. Süt ,besi ve kombine işletmelerin kurulması sağlanacaktır. Bu işletmelerin sayısı kapasıtesi ve bölgeleri bakanlık tarafından tespit edilecektir.

Projede işletme açan yatırımcı Amaç doğrultusuna uygun Hayvancılık İşletme Sertifikasına sahip olması için açılacak kurslarla kavuşturulmalıdır. Bunun için geçiş süresi verilebilir. Bu proje ile açılması düşünülen işletmeler                         Süt(S-MT), Besi(S-MT), Kombine(S-MT) şeklinde kayıt numarası ile  bakanlık veri ağına kayıt yaptırılmalıdır.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Kiralama Modelli Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması (K-MT)

Bu model projede hedef kitle 1-10 arası hayvan sayısına sahip işletmelerin yanında, hayvancılığa özenen ve çiftlik hayatını arayan şehir merkezinde ikamet eden ailelerden bilinçsiz ve sonuçta zarar ederek hem kendine hem ülkeye zarar veren yatırımcıları hedef kitle olarak kabul etmektedir. Bu amaçla yatırım yapılabilir işletme durumuna geçen bu modelle, hayvancılıkta hem karlılık hem yatırım çeken hem de ülke hayvancılığına olumlu katkı yapacak sistemi kurmak hedeflenmektedir. Hayvancılıkta Dönüşüm Modellerinin içerisinde (S-MT) projesine katılmaktan imtina eden veya isteksiz olan çiftçilerimizi, bir şekilde yine sistemin içinde tutarak hayvancılıktan uzaklaşmadıkları hıssını uyandırmaktadır.

Bu proje ile Kiralama Modelli Hayvancılık  İşletmeleri Toplulaştırması         (K-MT) sisteminde İşletme sahibi kapasiteleri belli olan Süt(K-MT), Besi(K-MT), Kombine(K-MT) işletmeler için hedef kitlelerden havanları belli bir tip sözleşme ile kiralayarak,yine sözleşmede detay maddelerle açıklanan hükümler,sorumluluklar çerçevesinde kira ödemesi yaparak hayvancılık faaliyeti sürdürecektir. Bu şekilde işletme sahibi hem yatırım için canlı materyal hayvana harcayacağı finansman kaynağına kavuşmuş olacak hem de diğer giderler için kaynak yaratmış olacaktır.

 

Bu model hem  hedef kitle hayvanlarının hemde  ilk defa  hayvancılık yapmak isteyen yatırımcılar adına kiralama metoduyla hayvan geliri elde edeceklerdir. Detayları  ayrı ayrı tip sözleşme ile yazılacak olan süt, besi ve kombine işletmeler kira sözleşmesi olacaktır. Bu sözleşme ile kiraya veren katılımcı satma ve diğer nedenlerle kesime gönderilecek damızlık değerli hayvanı için bilgilendirme yapılarak işletme sahibi tarafından kullanım hakları korunacaktır. Hayvanların  değeri,oluşturulacak olan fiyat listesi dikkate alınacak şekilde değerlendirilecektir.

 Bu projede  Süt (K-MT)  modelinde alınacak katılımcılardan alınacak hayvanlar belli teknik ve sağlık şartlarını taşıyan cins ve özellikleri belirlenmiş gebe düve yada en fazla bir doğum yapmış ineklerden oluşacaktır.   Bu tip projede Süt (K-MT)  asıl hedef süt sığırcılığını geliştirip ülke damızlık hayvan ihtiyacını karşılayacak kaliteli işletmeler oluşturmaktır. Bu işletmelerde yılsonu kıra bedeli doğan yavru bedelinın %75 i kadar olacaktır. Örnek ; bir adet gebe düve holstein sığırın fiyatı ortalama 12000 tl olduğu dikkate alınınca bunun doğan yavrusunun değeri ortalama 4000 tl olduğu bununda %75 inin değeri 3000 tl olduğu görülecektir. Bu şekilde 12000 tl lik bir paranın yıllık getirisi 3000 tl olduğu bunun yıllık oranı % 25 olacağı görülecektir. Tüm riskleri yatırımcı üzerinde bıraktığımız bu sistem de tüm destekler ve ürün satiş gelirleri yatırımcıya ait olacaktır. Bu işletmelerde katılımcı hayvanlarını görme günü altında 15 günde bir hayvan görme ve sütünü alma günü verilerek katılımcıların hayvancılık meraki ve özlemi giderilerek kendi hayvanından alınacak sütten parasız beş kg alma hakkı verilecektir. Katılımcı dönem sonunda hayvanını alıp çıkmak ister ise yine yıl sonu güncellemeleri yapılmış fiyat listesi üzerinden kendisine 10 iş günü içerisinde ödeme yapılacaktır. Bu modelde katılımcıya devlet katkısı adı altında bir destek ödemesi düşünülmemektedir. Katılımcı olan ve kendi işletmesinde hayvan besleyen hayvanları için devlet desteği almaya devam ettiği, süt(k-MT) modelinden çıktığında desteği de kesilecektir.

Besi (K-MT) modelli projede de sözleşme de belirtilen tüm detaylar istikametinde besiye alınacak hayvanın cinsi yaşı ve ağırlığı gibi kriterler özelinde değerler gösterilerek tablo halinde açıklanacak kıra bedelini tek seferlik alacak şekilde planlanacaktir. Bu modelde dönem sonunda ana paranın işletmeye kaldığı sözleşmelerde kıra yenilemesi devam edecektir.

Besi (K-MT)) model hem süt işletmesi hemde besiciliği aynı işletmede yapma imkanı tanıyan sistem olduğundan süt ve besi hayvan kıralama sözleşmesi ayrı ayrı düzenlenecektir.

Örnek; 250 kg canlı ağırlığındaki besiye alınacak kombine veya etçil ırk dananın satın alınarak, bu hayvanın değeri kadar paranın işletmeye verilmesi ile işletmede bulunan yada işletme sahibi tarafından satın alınacak aynı vasıflardaki besi hayvan için işletme ile yatırımcı kişi arasında Besi (K-MT)   veya  Kombine (K-MT) tip sözleşmesi yapılacaktır.  Bu vasıflardakı besi danasının alınması günümüz şartlarında piyasadan  ülke içinden ve yurt dışından olmak üzere ikişekildedir. Ülke içinden alınacak hayvanın değeri 6000 tl dir. Yurt dişindan ithalatı yapılan besilik hayvanın değeri ise 4500 tl cıvarındadır.Bu canlı ağırlığındaki hayvanın beslenme ekonomik süreci 180 gün olduğu bu süreç (6 ay) sonunda işletmeci tarafından yatırımcıya ödenecek paranın hesaplanması şu şekildedir.

Besi süresinin yarısı işletme ve yem maliyetine gider, 180 -90 gün= 90 gün kalır. 90 günün yarısı işletme sahibine yarısı katılımcıya kalacak verim hesabı ise 90 gün * günlük canlı ağırlık artışı =    90*1,2=108     

108 kg canlı ağırlık artışının yarısı olan 54 kg canlı ağırlık yatırımcın olacaktır. Hayvanın cinsi ve yaşıda dikkate alınarak eldeedilen karkas verim randimanı  54*0,56= 30 kg cıvarındadır.  Katılımcının süreç sonunda alacağı para besi süreci   sonundaki  karkas kesim fıyatının değeri ile çarpılması sonucunda elde edilir. 30*25=750 tl dir ayrıca ana para ödemesi yapılacaktır.

Bu amaçla yatırım yapan yatırımcı hem helal hemde paranın faiz maliyetinden nerde ise iki kat fazla para kazanacaktır. Aynı zamanda işletme sahibine maddi kaynak yaratarak , işletme sahibini bankacılık sisteminden yüksek faizlerle borçlanmasının önüne geçilecektir. Paraya olan talebin düşmesi ile faizlerin düşmesine de neden olacaktır.

Organize Hayvancılık Bölgeleri Modeli Toplulaştırma (OrHaB)

Bu modelde; hayvancılık işletmelerinin, belli bir altyapısı yapılmış merkezlerde toplanması şeklinde olup, bu model hem maliyeti büyük,    planlaması ve yapılması için devlet politikalarının uygulanmasında karar aşamasının, Gıda Tarım Ve Hayvancılık Bakanlığından başka diğer bakanlıkları ve Bakanlar Kurulunu kapsayan bir eşgüdüm ile yapılaması zorunluluğu nedeniyle ilk etapta düşündüğümüz projeler arasında almadık. Burada yapılacak tum yatırımların Kamu eliyle yapılıp hayvancılık işletmelerinin bu bölgeye toplanması sağlanmalıdır. İşletmelerin yapı ihtiyaçları kıralama metoduyla hayvancılık yatırımcısına teslim edilerek Organize Hayvancılık Bölgesinin(OrHaB) yönetimi marifetiyle Bölge yönetilecektir.

 

 

 

                                                                                                        Kerim METE

                                                                                                  Kocaeli İl Müd.Yrd.

                                                                                              Zir.Müh. (Zooteknist)